چرا عقل انسان با محبت خداوند کامل می شود؟؟

همان‌طور که در پست قبل بیان نمودم، بعضی از روایات همچون روایت امام صادق (علیه‌السلام) که می‌فرماید: إِنَّ الثَّوَابَ عَلَى قَدْرِ الْعَقْلِ،[1] [2] یعنی خداوند متعال به‌اندازه عقل هرکس جزای نیک می‌دهد. و یا امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید: خداوند متعال در روز قیامت به‌اندازه عقول انسان در اعمال ایشان دقت می‌نماید،[3] (مشاهده حدیث در بخش احادیث) و یا امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید که هفتاد گناه انسان جاهل بخشیده می‌شود قبل از آنکه یک گناه انسان عالم بخشیده شود،[4] دلالت بر این می‌کند که مبنای جزای خداوند متعال، عقل انسان‌هاست.

و همچنین در پست قبل دلیل این امر را نیز بیان نمودم.

طرح شبهه

اما با درنظرگرفتن روایات دیگر شبهه دیگر پیش می‌آید؛ چرا که مثلاً امام باقر (علیه‌السلام) در روایتی، پس از ذکر مقدماتی درباره عقل می‌فرماید: وَ لَا أَكْمَلْتُكَ إِلَّا فِيمَنْ أُحِبُّ[5]. یعنی تو (عقل) را کامل نمی‌کنم جز در افرادی که دوستشان دارم. (مشاهده حدیث در بخش احادیث) و با درنظرگرفتن این‌جور روایات شبهه جبر پیش می‌آید؛ چرا که خداوند در جایی می‌فرماید بر اساس عقول جزا می‌دهم و در جای دیگر می‌فرماید عقل را تنها به کسانی که دوست دارم می‌دهم.

برای پاسخ به این شبهه اول باید توجه کرد که خداوند متعال نمی‌فرماید عقل را تنها به کسانی که دوست دارم می‌دهم، بلکه می‌فرماید عقل را تنها برای آنها کامل می‌کنم. یعنی خداوند عقل ابتدائی و اولیه‌ای که حداقلِ حسن و قبح را درک کند به افراد عطا نموده و درجه اعلی آن را تنها به کسانی که آنها را دوست دارد عطا می‌نماید.

اما باز شبهه جبر پیش می‌آید! چرا که چرا نباید این درجه اعلی برای همه افراد در دسترس باشد؟؟

پاسخ به شبهه

اما برای پاسخ به این شبهه باید به روایات و آیات دیگر نیز توجه نمود، چرا که این شبهه در صورتی پیش می‌آید که خداوند متعال انسان‌هایی را بدون قاعده و قانون دوست بدارد و انسان‌هایی را نیز بدون قاعده و قانون دشمن بدارد و این درجه اعلی تنها برای افراد خاص در دسترس باشد.

درحالی‌که چنین نیست. چرا که روایات و آیات مربوط به محبت خداوند به دودسته تقسیم می‌شوند:

دسته اول نصوصی است که دلالت بر کسانی می‌کند که خداوند آنها را دوست دارد؛ و دسته دوم نصوصی است که دلالت بر کسانی می‌کند که خداوند متعال آنها را دوست ندارد.

برای مثال خداوند متعال در آیاتی می‌فرماید:

إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنين‏[6]: خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد.

إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابين‏[7]: خداوند توبه کنندگان را دوست دارد.

إِنَّ اللَّهَ … يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرينَ[8]: خداوند پاکیزگان را دوست دارد.

إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلينَ[9]: خداوند توکل‌کنندگان را دوست دارد.

و دسته دیگر نصوصی هستند که دلالت بر افرادی می‌کند که خداوند دشمن می‌دارد:

إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدين‏[10]: خداوند تجاوزکنندگان را دوست ندارد.

إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالاً فَخُوراً[11]: خداوند متکبران و فخر فروشان را دوست ندارد.

إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ خَوَّاناً أَثيماً[12]: خداوند خیانت‌کار گناهکار را دوست ندارد.

و دیگر آیات و روایاتی که دلالت بر این موضوع می‌کند …

پس از اینجا روشن می‌شود که خداوند متعال بدون دلیل کسی را دوست و دشمن نمی‌دارد که شبهه جبر پیش آید و اکمال عقل در واقع به خود افراد بستگی دارد که با همان عقل و قوه درک حسن و قبح اولیه به دسته اول بپیوندند، و یا جزو دسته دوم شوند؛ و این انتخاب، اختیاری بوده و برای تمامی افراد یکسان است. چرا که فردی که مثلاً نیکوکار نبوده و حداقل امور عقلیه را رعایت نمی‌کند، به درجات اعلی حسن و قبح نرسیده و در نتیجه محبوب خداوند واقع نمی‌شود.

اما کسی که محبوب خداوند متعال قرار گیرد عقلش به حد اعلی ارتقا پیدا کرده و ظاهراً تفسیر آیه اللَّهُ وَلِىُّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلىَ النُّورِ[13] (یعنی خداوند دوست و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‏اند، آنها را از تاریکی‏ها (ی جهل و کفر و فسق) به‌سوی نور (هدایت و ایمان و نیکی‌ها) بیرون می‌برد.) چرا که چون خداوند آنها را دوست دارد عقلشان تکمیل شده و چون عقلشان تکمیل شده، از جهالت خارج شده و به نور هدایت شده‌اند.

و بالعکس آن در ادامه آیه می‌فرماید: وَ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلىَ الظُّلُمَات‏[14] (یعنی و کسانی که کفر ورزیدند سرپرست و دوست آنها طغیانگرانند که آنها را از نور (هدایت) به‌سوی تاریکی‏ها (گمراهی و جهل) بیرون می‏برند.) چرا که چون از محبت خداوند خارج شدند، از حسن و قبح دور شده و به بدی‌ها راه پیدا کرده و از نیکی‌ها دور می‌شود؛ و این بدین دلیل است که از عوامل محبت خداوند دور شده و در نتیجه مغضوب خداوند قرار گرفته و در نتیجه عقل آنان کامل نشده و در نتیجه به بدی‌ها راه پیدا کرده‌اند.

امیدوارم که این پست برای شما مفید بوده باشد.

در انتهای همین صفحه منتظر نظرات شما هستم.

موفق و پیروز باشید.


[1] الكافي، ج‏1، ص12

[2] الأمالي(للصدوق)، ص418

[3] الكافي، ج‏1، ص11

[4] الكافي، ج‏1، ص47

[5] الکافی، ج1، ص10

[6] قرآن کریم، سور بقره، آیه 195

[7] قرآن کریم سوره بقره، آیه 222

[8] قرآن کریم، سوره بقره، آیه 222

[9] قرآن کریم، سروه آل عمران، آیه 159

[10] قرآن کریم، سوره بقره، آیه 190

[11] قرآن کریم، سوره نساء، آیه 36

[12] قرآن کریم، سوره نساء، آیه 107

[13] قرآن کریم، سوره بقره، آیه 257

[14] قرآن کریم، سوره بقره، آیه 257

دیدگاهتان را بنویسید

با این کار از حساب خود خارج خواهید شد!

خطا: ویژه کاربران!

این قابلیت ویژه کاربران فانوس می باشد. برای استفاده، از طریق دکمه زیر در فانوس ثبت نام یا وارد شود. پس از آن استفاده از این قابلیت ممکن خواهد شد.