شرح حدیث «توکل بر خدا و مخلوق خدا»
سند حدیث
وَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ:
متن حدیث
مَا مِنْ مَخْلُوقٍ يَعْتَصِمُ بِمَخْلُوقٍ دُونِي إِلَّا قَطَعْتُ أَسْبَابَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مِنْ دُونِهِ فَإِنْ سَأَلَنِي لَمْ أُعْطِهِ وَ إِنْ دَعَانِي لَمْ أُجِبْهُ وَ مَا مِنْ مَخْلُوقٍ يَعْتَصِمُ بِي دُونَ خَلْقِي إِلَّا ضَمَّنْتُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِرِزْقِهِ فَإِنْ سَأَلَنِي أَعْطَيْتُهُ وَ إِنْ دَعَانِي أَجَبْتُهُ وَ إِنِ اسْتَغْفَرَنِي غَفَرْتُ لَهُ.
ترجمه حدیث
مخلوقی نیست که به غیر من و مخلوقی چنگ بزند، مگر آنکه اسباب آسمان ها و زمین را به جز همان مخلوق قطع می کنم؛ اگر از من بخواهد به او نمی دهم و اگر مرا بخواند پاسخش را نمی دهم و مخلوقی نیست که به من و غیر مخلوق من چنگ بزند، مگر آنکه آسمان ها و زمین را برای رزق او ضمانت می کنم؛ اگر از من بخواهد به او می دهم و اگر مرا بخواند پاسخش را می دهم و اگر طلب بخشش کند او را می بخشم.
نکات و توضیحات
یعتصم:
مراد از اعتصام به مخلوق کمک گرفتن به عنوان اسباب و علل رحمت خداوند نیست، بلکه مراد این است که فرد بدون در نظر گرفتن اینکه مخلوق نیز هرچه می کند واسطه فیض بین او و خداوند است از او کمک بخواهد و این در مقابل دستور خداوند در آیه 103 آل عمران است که فرمود وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعا. بنابراین انسان در امور خود باید اصل را خدا دانسته و از مخلوق نیز به عنوان اسباب او کمک خواهد.